Bundan 25 yıl önce 10 Ağustos 1996'da Çeçenistan güçleri, ülkenin başkenti Grozni'de işgalci Rus güçlerine karşı büyük bir zafer kazanarak kentlerini Rus işgalinden kurtardı. 1994-1996 Çeçen Savaşı'nı bitiren bu zafer, 31 Ağustos 1996 Hasavyurt Anlaşması'yla Rusya'nın Çeçenistan'ı terk etmeyi kabul etmesiyle sonuçlandı. OLAYLARIN ARKA PLANI 1991 yazında Sovyetler Birliği'nin ilk Çeçen generali Cevher Dudayev (1944-1996) ve beraberindekiler Moskova'da Sovyet yönetimini birbirine düşüren darbe girişiminden faydalanarak Çeçenistan'da yönetimi ele geçirmişti. Çeçenler bağımsızlık ilan ederken Kasım 1991'de Sovyet yönetiminin Çeçenistan'a müdahalesi başarısızlıkla sonuçlandı. Aralık 1991'de Sovyetler Birliği'nin tasfiyesiyle yerini alan Rusya, Çeçenistan'a müdahale sinyali vermekle beraber kendi iç sorunlarıyla uğraştığı için o dönem aktif bir girişimde bulunmadı. RUSYA'NIN ÇEÇENİSTAN'I İŞGALİ 1993 sonundan itibaren Rusya, Rus yanlısı Çeçenler ve Çeçenistan'a sızdırdığı Rus askerleriyle Dudayev yönetimini devirme girişiminde bulundu ancak başarılı olamadı. Bu nedenle Aralık 1994'te Çeçenistan'a doğrudan müdahalede bulunarak kalabalık ordularıyla ülkeyi işgal etti. Aralık-Şubat 1995'te süren kanlı çatışmalarla Rus askerleri Çeçenistan'ın başkenti Grozni'yi ele geçirdiler. Fakat Rusya bu çatışmalarda Grozni'de çok ağır kayıplar verdi. Bu kayıplar bazı tahminlere göre 10 bini buluyordu. Çeçenler başkentten ayrılarak gerilla savaşıyla Ruslara ağır kayıplar verdirmeye başladı. ÇEÇENİSTAN KIRSALINDA YOĞUN DİRENİŞ Grozni'nin düşmesiyle Çeçenistan'ın teslim olacağını düşünen Moskova yönetimi, Çeçenistan kırsalında ve taşra şehirlerinde yoğun bir direnişle karşılaştı ve Çeçenistan'ın yalnızca yüzde 30'unda kontrol sağlayabildi. 1996 yılına girilirken savaşta üstünlük açık bir biçimde Çeçenlere geçmişti. Bu dönemde uluslararası kamuoyu desteği de Çeçenlerin yanındaydı. Mart 1996'da ünlü Çeçen komutan Şamil Basayev'in komutasındaki Çeçenler Grozni'ye bir operasyon düzenlediler, başarılı oldular ve taktik gereği geri çekildiler. Nisan 1996'da Çeçenistan Cumhurbaşkanı Cevher Dudayev Rus saldırısında hayatını kaybetti ve yerini Zelimhan Yandarbiyev aldı. GROZNİ CİHADI Çeçenistan'ın kırsalında ve taşra şehirlerinde hakimiyeti ele geçiren Çeçen güçleri Mayıs 1996'dan itibaren başkent Grozni'yi Rus ordu güçlerinden geri almak üzere hazırlıklara başladı. Çeçen yönetimi taktiksel olarak savaşın tüm şiddetiyle sürdüğü bu dönemde Grozni'yi ani baskınla geri almayı hedeflemediklerini açıklamaktaydı. 6 Ağustos 1996'da Çeçen güçleri çeşitli kollardan Grozni'ye taarruz başlattı. Rus ordusunun kuşatıldığı bu savaş, alışılagelen kuşatmalardan farklı bir özellik taşımaktaydı. Çeçenler kendilerinden sayıca üstün olan Rus birliklerini Grozni'de kuşatmıştı. Üstelik Çeçenlerin hava gücü yokken Ruslar dünyanın en güçlü hava güçlerinden birine sahipti. 7 Ağustos'ta Çeçen güçleri Rus hatlarını yarıp Grozni merkezine girdi. Çeçenler şehir merkezinde yer alan stratejik tren terminalinin yanı sıra yüklü miktarda silah ve cephane de ele geçirdi. ÇEÇENİSTAN İŞGALCİLERE MEZAR OLDU 5 gün süren bu savaşta binlerce Rus askeri öldürüldü. Yüzlerce Rus tankı ve zırhlı aracı Çeçenlerce imha edildi veya ele geçirildi. Maneviyatları çöken Rus güçlerinin dağılmasıyla 8-10 Ağustos Çeçenlerin Grozni'de ilerlemesi ve adım adım şehri ele geçirmesiyle devam etti. Çeçen yönetimi 10 Ağustos 1996'da Grozni'yi tamamen ele geçirdiklerini, şehrin belli başlı noktalarında kuşatılmış ve Çeçen sivilleri rehin almış halde Rus birliği öbeklerinin kaldığını duyurdu. Çeçenler Rusya'ya ateşkes ve bu ülkenin Çeçenistan'ı terk etmesi teklifinde bulundu. Çeçenlerin Grozni zaferi, 19. yüzyılda Ruslara karşı gerilla savaşı veren Çeçenlerin meydan muharebesi olarak kazandıkları en büyük zafer olarak tarihe geçti. Bu savaşta özellikle Çeçen komutan Şamil Basayev'in başarıları dikkat çekti. Dünya medyasında Grozni zaferi "Çeçen Destanı" başlıklarıyla yer aldı. ZAFERLER BİTEN DİRENİŞ 1994'ten itibaren Çeçenistan'da çok ağır zayiat veren Rusya da Grozni malubiyetinin ardından savaşı sürdürmenin mümkün olmadığı kanaati oluştu. 11 Ağustos günü Çeçenistan konusunu görüşen Moskova yönetimi, 12 Ağustos 1996'da Çeçenlerin ateşkes teklifini kabul etti. Bununla beraber 20 Ağustos'a kadar Çeçenistan'da kalan Rus güçleriyle Çeçenler arasında yer yer çatışmalar devam etti. 20 Ağustos 1996 itibariyle Grozni'de kuşatma altında kalanlar da dahil tüm Rus güçleri Çeçenlerin açtığı koridorla Çeçenistan'ı terk etti. Bir taraftan da Ruslar ve Çeçenler arasında barış ön görüşmeleri sürmekteydi. Nihayet 31 Ağustos 1996'da Rusya'ya bağlı Dağıstan'ın Hasavyurt şehrinde Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin ve Çeçenistan Cumhurbaşkanı Zelimhan Yandarbiyev Hasavyurt Anlaşması'nı imzaladılar. Bu anlaşmaya göre Rusya tamamen Çeçenistan'dan çekilecek, Çeçenistan fiilen bağımsız olacaktı. Çeçenistan resmi bağımsızlığını ise 1 Ocak 2002'de kazanacaktı. Bu zaman zarfında Rusya, savaşın yerle bir ettiği Çeçenistan'ın yeniden imarına yardım edecekti. 1997'de Çeçen yönetimi Rusça "Korkunç" anlamına gelen başkentleri Grozni'nin ismini Cevher Dudayev'e atıfla Cevherkale (Coharkala) olarak değiştirdi. 1999'da Rusya "terörizm" bahanesiyle Hasavyurt Anlaşması'na rağmen Çeçenistan'ı yeniden işgal etti. Kaynak: Mepa News